intermezzO: de Maya WC

Hoe gaat dat nou eigenlijk bij mij als ik over zo’n Maya-ruïne hobbel?

Natuurlijk ben ik te pennywise om een gids te huren (dat kost meestal vier keer de entree, vandaar). Bovendien ben ik niet geïnteresseerd in standaardpraatjes. Ik loop rond en zuig de atmosfeer in me op: soms wild, zoals Yachilan, en soms indrukwekkend, zoals de enorme tempels van Teotihuacan en Palenque, en soms georganiseerd en prettig, zoals Yagul en Tulum.

Vervolgens erger ik me aan het feit dat alleen koningen kennelijk op stela’s mochten, en ik probeer me voor te stellen hoe het dagelijks leven werkte. Hier en daar vang ik wat op van gidsen die praatjes gaven voor grote groepen. Zo heb ik nu een klein arsenaal van dingen die ik weet over de Maya’s, maar ook over de Zapoteken (Oaxaca) en de Azteken (Mexico City).

Tien puntjes:

1. Maya’s waren patsers met kleren. Ze pronkten met hun lichaam en dure en bizar gedetailleerde gewaden. Ze deukten zelfs hun hoofden in (baby’s van de adel) om enorme hoofdtooien te kunnen dragen.

2. Maya’s waren schone types (de adel vooral) en ze namen meerdere douches per dag (kun je nagaan wat een gedoe dat moet zijn geweest met aan- en uittrekken van al die dure kleren).

3. Verder hielden ze hun steden schoon en extreem georganiseerd. Ze legden ingewikkelde rioleringssystemen aan en hadden sauna’s en zelfs wc’s!

4. Er werd handel gedreven in dure veren, maar ook in metalen, obsidiaan en allerhande andere dagelijkse en rituele objecten.

5. De biodiversiteit in heel midden- en zuid-Amerika was ruk. Er waren geen pakdieren en nauwelijks vee. Er waren geen:

- paarden, ezels, en in Mexico ook geen lama’s
- varkens, koeien, kippen, alleen ander wild pluimvee en konijnen

Ook qua cultiveerbare planten viel het in deze gebieden nogal tegen. In zuid-Amerika was er de aardappel, maar Mexico is het land van de Mais. Mais was zo belangrijk dat in de creatie-mythe van de Maya’s staat dat de mensen door de goden gekleid werden van mais. Maya’s toen en nu noemen zichzelf daarom ‘la gente de mais’, het maisvolk. Mais heeft allerlei kleuren: van alle kleuren geel tot zwart en zelfs rood. Het dagelijks brood is sinds Mayaheugnis de maistortilla.

6. Er was geen wiel. De gangbare uitleg is dat de cirkel een heilig symbool was, dat je niet gebruikte om onder een wagen te rollen. Maar ik vraag me af of de natuur niet een handje hielp in het nutteloos maken van het wiel. Het moet gezegd worden: dit gaat beter op voor landen als Peru. In de jungles van Guatemala moet wegen aanleggen ook een vervelende bezigheid zijn geweest, er zijn er dan ook geen. Maar in de Yucatan is er wel degelijk wegenbouw. Vanuit Coba, een site dichtbij Tulum, loopt een prachtig gepaveid pad meer dan 100 kilometer noordwestelijk tot Chichen Itza.

7. Mensenoffers bestonden en het idee kwam van de Tolteken, net als de belangrijkste god, de gevederde slang Quetzalcoatl, maar alleen de Azteken maakten van harten uitrukken een massaproces.

8. In tegenstelling tot de Inca’s waren Maya’s, Azteken en diverse andere volken wel geweldige astronomen en konden ze maan- en zonsverduisteringen voorspellen. De tijd werd gezien als circulair, en daarom kon je voorspellen wat er in de toekomst zou gebeuren, door te kijken naar de geschiedenis (those were the days!). Vervelend was dat de wereld iedere keer ten onder ging. Een prettige bijkomstigheid was dat door middel van offers de komst van een nieuwe wereld kon worden verzekerd.

8. Adel en plebs leefden in gescheiden werelden en in aparte delen van de stad. In grote steden (zoals Teotihuacan) had je zelfs etnische buurten en ghettos. Ook al nix nieuws dus.

9. Steden als Tikal, dat in het midden van de jungle lag en geen toegang had tot een rivier of meer, hadden een intelligent watersysteem dat werkte met de opvang van regenwater en opslag daarvan in artificiële meren en poelen. Hoe dat stilstaande water werd gebruikt als drinkwater is me niet duidelijk. Ik zou zeggen dat je er misschien land van kunt bevloeien, maar hoe hou je de boel vers? Geen idee.

Overigens werd hierdoor de samenleving nogal afhankelijk van het klimaat, in lange periodes van droogte ging het mis. Dat is de voornaamste reden voor het ‘plotselinge’ verdwijnen (na allerlei interne oorlogen) van de Mayasteden in de jungle van Guatemala. En de opbloei van de Mayacultuur daarna in de Yucatan.

10. Toen de Spanjaarden aan land kwamen was dat net in het jaar dat de mythische koning Quetzalcoatl terug verwacht werd in centraal Mexico om de inheemse bevolking te bevrijden van de nogal bloeddorstige Azteken. Vandaar dat een deel van de bevolking zich gemakkelijk bij de Spanjaarden aansloten. Wat een slecht plan bleek.

Er is een inscriptie op ‘plaza de tres culturas’ in Mexico City over de veldslag waarin Cuautemoc zich dapper weerde maar verloor:

‘Dit was geen overwinning, noch een verlies, het was de pijnlijke geboorte van het mestizo volk dat Mexico vandaag de dag is.’